Σπήλαιο "στα Καλαμάκια"

Τα σπήλαια στα Καλαμάκια είναι μια σειρά σπηλαίων στην ανατολική ακτή της Μάνης, κοντά στην Αρεόπολη. Οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στο σπήλαιο ανέδειξαν την παρουσία Νεάντερταλ στην περιοχή χιλιάδες χρόνια πριν από σήμερα. Αποτελούν τα πρώτα κατάλοιπα Νεάντερταλ που ταυτοποιήθηκαν στον ελληνικό χώρο.

Τα σπήλαια βρίσκονται 2,5 χιλιόμετρα βορεινοδυτικά της Αρεόπολης, σε κρημνώδη περιοχή στις ακτές του κόλπου του Οιτύλου. Έχει τη μορφή στενής και χαμηλής σήραγγας, βάθους 20 μ., ενώ το στόμιό του έχει πλάτος 7 μ. και ύψος 8 μ. Διασώζει επίχωση πάχους 7 μ. και πλέον, η οποία αποτέθηκε  πριν από 130-20 χιλιάδες χρόνια.

Η ανασκαφή του, που διενεργήθηκε από την Εφορία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας και τη Γαλλική Σχολή Αθηνών (1993-2006), έδειξε ότι το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε στη Μέση Παλαιολιθική περίοδο, και πιο συγκεκριμένα πριν από 100-40 χιλιάδες χρόνια, και έφερε στο φως άφθονα στοιχεία για την περίοδο αυτή. Πιο συγκεκριμένα, το σπήλαιο κατοικούνταν περιοδικά από νεαντερτάλιους κυνηγούς και τροφοσυλλέκτες. Τις περισσότερες φορές χρησίμευε για σύντομη παραμονή και σπανιότερα ως τόπος εγκαταστάσεων μεγαλύτερης διάρκειας.

 Συνολικά ανακαλύφθηκαν πολυάριθμα οστά ζώων, που αντιπροσωπεύουν 17 είδη μεγάλων θηλαστικών και 60 είδη μικρών σπονδυλωτών (τρωκτικά, πτηνά, ερπετά κλπ.).

Εκτός όλων των άλλων, η ανασκαφή έφερε στο φως και 14 κατάλοιπα από ανθρώπους του Νεάντερταλ. Πρόκειται για έναν σπόνδυλο, ένα θραύσμα κρανίου, τμήμα περόνης, οστό καρπού και 10 δόντια.

Τα λίθινα εργαλεία ανήκουν σε χαρακτηριστικές για τη Μέση Παλαιολιθική λιθοτεχνίες (μουστέριες), οι οποίες διακρίνονται από την εντατική παραγωγή κοφτερών φολίδων.