Πύργος Βενετσανάκη

Ο πύργος Βενετσανάκη κτίστηκε περί τον 18ο αιώνα βρίσκεται στην Καστανιά Λακωνίας, ένα χωριό που βρίσκεται βορειοανατολικά από το Γύθειο, στις νοτιοανατολικές πλαγιές του Ταΰγετου, στο όριο των επαρχιών: Γυθείου, Οιτύλου και Λακεδαίμονος. Εδώ θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι οι πύργοι στην Καστάνια είναι δύο και ο συγκεκριμένος ανήκε στην οικογένεια των Βενετσανάκηδων.

Στους πύργους της Καστανιάς διαδραματίστηκε ένα από τα πιο σημαντικά  επεισόδια της προεπαναστατικής Ελλάδας: «Η πολιορκία της Καστανίτσας», ένα γεγονός το οποίο αφηγείται ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του.

Ο Παναγιώταρος ήταν ο Παναγιώτης Βενετσανάκης (1742 ή 1745 – 1780), περίφημος αρχικλέφτης της Πελοποννήσου. Ο Βενετσανάκης απέκτησε το προσωνύμιο «Παναγιώταρος» επειδή ήταν πανύψηλος και σωματώδης. Έγινε βλάμης (αδερφοποιτός) με τον Κωνσταντίνο Κολοκοτρώνη πατέρα του Θεόδωρου και μαζί έχτισαν τον πύργο στην Καστάνια που έγινε το ορμητήριό τους για επιδρομές εναντίον Τούρκων και Αλβανών (αλλά και εναντίον των άλλων Μανιατών). Το 1770 οι δύο καπεταναίοι συμμετείχαν στο αποτυχημένο κίνημα των Ορλωφικών.

Μετά την αποτυχία εκείνου του κινήματος, για να τιμωρήσουν τους Έλληνες, οι Τούρκοι αμόλησαν στην Πελοπόννησο ένα σώμα ατάκτων Αλβανών που προξένησε απίστευτες καταστροφές . Όταν το ασκέρι αυτό ξέφυγε από κάθε έλεγχο και άρχισε να δημιουργεί προβλήματα και στους Τούρκους, η Υψηλή Πύλη έστειλε το 1779 τον Γαζή Χασάν Τζεζαερλή πασά για να τους συμμαζέψει. Ο ικανότατος Τζεζαερλή ήταν βεζύρης και Καπουδάν πασάς (δηλ. αρχηγός του στόλου) και επιπλέον Βαλεσής και Σερασκέρης της Ρούμελης. Για την αντιμετώπιση των 7000 σκληροτράχηλων Αλβανών που αρνήθηκαν αν φύγουν από την Πελοπόννησο, ζήτησε τη συνδρομή των Ελλήνων κλεφταρματολών. Όλοι δέχτηκαν να τον βοηθήσουν (μαζί και και οι Παναγιώταρος, Κολοκοτρώνης) και μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα οι Τουρκαρβανίτες είχαν εξοντωθεί. Η σφαγή τους υπήρξε μια μνημειώδης βαρβαρότητα καθώς ο πασάς έχτισε στην Τριπολιτσά με τα κεφάλια τους μια μακάβρια πυραμίδα.

Μετά από αυτό, ο Τζεζαερλή πασάς αποχώρησε από την Πελοπόννησο αλλά επέστρεψε ξανά την επόμενη χρονιά και κατέπλευσε στο Γύθειο με στόλο και 14.000 άντρες. Ο πασάς κάλεσε τους οπλαρχηγούς να προσκυνήσουν. Οι Παναγιώταορος και Κολοκοτρώνης αρνήθηκαν και οχυρώθηκαν στους πύργους της Καστάνιας. Ζήτησαν βοήθεια από τους άλλους Μανιάτες, αλλά η βοήθεια δεν ήρθε ποτέ είτε γιατί οι Τούρκοι πήραν εγκαίρως τα μέτρα τους είτε λόγω προσωπικών διαφορών που είχε ο επιθετικός Παναγιώταρος με τους υπόλοιπους άρχοντες της Μάνης.

Ο Παναγιώταρος με τον Κολοκοτρώνη και με μια δύναμη 150 αντρών πολιορκήθηκαν στην Καστάνια από 10.000 Τούρκους που είχαν και τη βοήθεια των ντόπιων Τουρκομπαρδουνιωτών (των κατοίκων της περιοχής Μπουρδούνια).

Μετά από πολιορκία 12 ημερών και λόγω έλλειψης τροφής, οι πολιορκημένοι αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν έξοδο από τον πύργο κατά την διάρκεια της νύχτας, με την ελπίδα διαφυγής προς τη Δυτική Μάνη.

Στην απελπισμένη έξοδο πού επιχείρησαν με τα γιαταγάνια στο χέρι έγινε μεγάλος χαλασμός. Οι εχθροί ήταν χιλιάδες και στο πεδίο της μάχης έπεσαν οι περισσότεροι και μαζί τους οι δύο αρχηγοί. Μεταξύ εκείνων πού σώθηκαν ήταν και η γυναίκα του Κωνσταντίνου Κολοκοτρώνη, που ντυμένη αντρικά κατάφερε να σωθεί και να σώσει από τα έξι παιδιά της μια κόρη της και τον μικρότερο γιο της, τον Θόδωρο...