Κάστρο της Μονεμβασιάς
Η ονομασία αυτής της περιοχής προέρχεται από τα συνθετικά «μόνη» και «έμβασις» (είσοδος). Μόνη είσοδος, καθώς η πύλη για να μπεις στην καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς είναι μία και μοναδική.
Μια καστροπολιτεία σκαρφαλωμένη πάνω σε έναν άγριο, κάθετο βράχο. Η Μονεμβασιά, το «πέτρινο καράβι» του Γιάννη Ρίτσου, ταξιδεύει τους επισκέπτες σε αλλοτινούς καιρούς. Μέσα στα μεσαιωνικά τείχη της, παλιά αρχοντικά, πέτρινα σπίτια, βυζαντινές εκκλησίες, αψίδες, μαρμάρινοι αυτοκρατορικοί θρόνοι και λιθόστρωτα δρομάκια συνθέτουν ένα παραμυθένιο σκηνικό.
Η Μονεμβασιά φαντάζει σαν πλωτό φρούριο, καθώς μόνο μια στενή λωρίδα γης, μια γέφυρα, τη συνδέει με τη στεριά. Εξ ου και το όνομά της, από τη σύνθεση των λέξεων «μόνη» και «έμβαση», δηλαδή τη μοναδική είσοδο που την ενώνει με τον έξω κόσμο. Ο επιβλητικός βράχος αποκόπηκε από τη Λακωνία στα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ. μετά από ισχυρό σεισμό.
Το κάστρο της Μονεμβασιάς υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα της Πελοποννήσου, με ιδιαίτερα ενεργό ρόλο στην ιστορία της ευρύτερης περιοχής από τα βυζαντινά χρόνια μέχρι τον 19ο αιώνα. Βίωσε πολιορκίες, μάχες και αλλεπάλληλες κατακτήσεις Φράγκων, Ενετών, Βυζαντινών και Οθωμανών. Ένα μέρος ζωντανό, γεμάτο ιστορία, το Γιβραλτάρ της Ανατολικής Μεσογείου όπως πολύ σωστά το αποκαλούσαν οι κάτοικοί του στο πέρασμα των αιώνων.
Χτισμένο πάνω σε ένα βράχο, με μοναδική πρόσβαση από τη στεριά μια στενή λωρίδα γης, εποικίστηκε από Λάκωνες γύρω στον 6ο μ.Χ. αι., προκειμένου να προφυλαχτούν από τις Αραβικές επιδρομές. Εκείνοι κατασκεύασαν και την πρώτη ξύλινη, κινητή γέφυρα που ένωνε τον βράχο με την ακτή. Το κάστρο γνωρίζει σημαντική άνθηση στα χρόνια του Βυζαντίου από τον 12ο ως τον 14ο αι., περίοδο κατά την οποία χτίστηκαν και οι περίφημες βυζαντινές εκκλησιές που στολίζουν το νησί. Ιδιαίτερα η περίοδος από το 1282 ως το 1341 αποκαλείται ο χρυσός αιώνας της πόλης. Το 1464 η Μονεμβασιά θα γίνει Ενετική κτήση. Το 1540 παραδίνεται στους Τούρκους και το 1690 οι Ενετοί την καταλαμβάνουν και πάλι. Η Βενετσιάνικη ονομασία της ήταν «Napoli di Malvasia», δηλαδή Μενεξεδένια πόλη. Το 1715 οι Τούρκοι εξαγοράζουν τη Μονεμβασία από τους Ενετούς και σκοτώνουν ή αιχμαλωτίζουν όλους τους προκρίτους. Η μεταβυζαντινή Ιστορία της Μονεμβασίας τελειώνει στις 21 Ιουλίου 1821 όταν οι Τούρκοι μετά από πολιορκία παραδίδουν τα κλειδιά της πόλης στον Πρίγκιπα Αλ. Κατακουζηνό. Όποιος προσεγγίζει το βράχο της Μονεμβασιάς δια θαλάσσης αντικρίζει μία αξέχαστη εικόνα, καθώς η μικρή μεσαιωνική πολιτεία προβάλλει αχνή σε όλο της το μεγαλείο, σφηνωμένη στο βράχο, περιφραγμένη από τα τείχη της που κατεβαίνουν απότομα ως τη θάλασσα…
Αντίθετα η καστροπολιτεία είναι αθέατη από τη στεριά.
Η Μονεμβασιά είναι μία από τις πιο καλαίσθητες καστροπολιτείες της Ελλάδας, διατηρώντας ατόφια την παράδοση και την ατμόσφαιρα που απορρέει από τα μεσαιωνικά τείχη και τα στριφογυριστά καλντερίμια. Αξίζει να δει κανείς το σπίτι του Γιάννη Ρίτσου, το οποίο βρίσκεται περίπου 150 μέτρα από την κεντρική πύλη και στο εξωτερικό μέρος του υπάρχει και η προτομή του.
Το πιο γοητευτικό και, ίσως, μυστηριώδες κομμάτι του κάστρου της Μονεμβασιάς είναι η Άνω πόλη στην κορυφή του βράχου, στο λεγόμενο Γουλά. Στο ψηλότερο σημείο του βράχου δεσπόζει η εκκλησία της Αγίας Σοφίας, το εντυπωσιακότερο κτίριο της πάνω πόλης. Ο ναός χτίστηκε το 12 αιώνα και είναι ένας από τους σημαντικότερους ναούς της μεσοβυζαντινής περιόδου στην Πελοπόννησο.
Η Άνω Πόλη προστατεύεται ως αρχαιολογικός χώρος και ιστορικό διατηρητέο μνημείο, ως τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους.
Μνημεία και εκκλησίες βρίσκονται διάσπαρτα στο κάστρο της Μονεμβασιάς. Λέγεται, πως μέσα στο κάστρο υπήρχαν 40 εκκλησιές. Σημαντικοί είναι επίσης οι ναοί της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας και του Αγίου Νικολάου, η οποία σύμφωνα με την παράδοση, δεν λειτούργησε ποτέ ως εκκλησία. Στην εντυπωσιακή πλατεία της Χρυσαφίτισσας δεσπόζει ο ομώνυμος ναός αφιερωμένος στην Παναγία.
Τα επιβλητικά τείχη κατηφορίζουν μέχρι τη θάλασσα. Εκεί υπάρχει το λεγόμενο Πορτέλο, μία καμάρα-πέρασμα για την έξοδο τη βραχώδη ακτή.
Στην κεντρική πλατεία, με το παλιό κανόνι να σημαδεύει τη θάλασσα, αξίζει να επισκεφθείτε τη μητρόπολη της Μονεμβασιάς, τον Ελκόμενο Χριστό, με το πέτρινο καμπαναριό, και να δείτε τους δύο αυτοκρατορικούς θρόνους. Η εκκλησία ανεγέρθηκε με εντολή του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου. Απέναντι, βρίσκεται το αρχαιολογικό μουσείο, το οποίο στεγάζεται σε ένα κτίριο που γνώρισε διάφορες οικοδομικές φάσεις, φέροντας τα σημάδια της πλούσιας ιστορίας. Κτισμένο τον 16ο αιώνα, λειτούργησε ως τζαμί επί Τουρκοκρατίας, ως δημόσιο κτίριο επί Ενετοκρατίας, ως φυλακή το 1821 και στη συνέχεια ως καφενείο.
Από τα τοπικά προϊόντα, δοκιμάστε τα χειροποίητα ζυμαρικά (γκόγκες), τα αμυγδαλωτά , τα σαΐτια (τηγανητές πίτες με τυρί ) και πιείτε κρασί Malvasia, τοπική ποικιλία της ανατολικής Λακωνίας που απέκτησε διεθνή φήμη τον 12ο αιώνα και κυριάρχησε στις ξένες αγορές της Μεσογείου. Πήρε το όνομά του από τη Μονεμβασιά, την οποία οι Φράγκοι αποκαλούσαν Μαλβαζία.
