Ιστορικη Αναδρομη Ν.Λακωνίας
Έχει ειπωθεί πώς στη Λακωνία, αντί να φυτρώνουν δέντρα, φυτρώνουν πύργοι. Θρύλοι, μύθοι και παραμύθια στροβιλίζονται γύρω της εδώ και αιώνες. Η συγκλονιστική θυσία 300 ανδρών δημιούργησε ένα από τα ηρωικότερα κομμάτια της παγκόσμιας ιστορίας και η Σπάρτη αναγνωρίστηκε ως ηγέτιδα δύναμη του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Η ομηρική «κοίλη Λακεδαίμων» απλώνεται κάτω από τον Ταΰγετο, όπου, σύμφωνα με τον μύθο, ο βασιλιάς Ευρώτας δημιούργησε κι έδωσε το όνομά του στον ποταμό της κοιλάδας της σημερινής Σπάρτης. Το πέρασμα στο νομό Λακωνίας περιλαμβάνει τουλάχιστον 8.000 χρόνια ιστορίας, δεσποτείες και επιβλητικά κάστρα.
Η ιστορία της περιοχής είναι πλούσια σε γεγονότα και συμβάντα. Αυτό εξηγείται όχι μόνο με τη γεωστρατηγική της θέση (στα δυτικά παράλια του Αργολικού Κόλπου), αλλά και με την ύπαρξη των εύφορων πεδιάδων του Τάνου, του Βρασιάτη και του Δαφνώνα στα παράλια.
Τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας έχουν εντοπιστεί στη νότια Λακωνία και ανάγονται στην παλαιολοθική εποχή. Σε αυτή χρονολογούνται τα ευρήματα σε βραχώδεις περιοχές δυτικά της Αρεόπολης (σπήλαιο Απήδημα και θέση Καλαμάκια), στην περιοχή της Σελινίτσας (ανατολικά του Γυθείου) και στην περιοχή της Κοκκινιάς (Ακριαί, κατά την αρχαιότητα).
Η νεολιθική εποχή (6000 π.Χ.-3000 π.Χ.) που ακολούθησε έχει αφήσει σημαντικά ευρήματα ανθρώπινης κατοίκησης. Κύριες θέσεις είναι το Κουφόβουνο, ένας από τους μεγαλύτερους νεολιθικούς οικισμούς της Πελοποννήσου (νότια της Σπάρτης, στον οικισμό Άγιος Ιωάννης), καθώς και το σπήλαιο Αλεπότρυπα, στον Διρό, το οποίο κατοικήθηκε κατά τα τέλη της νεολιθικής εποχής. Η γεωγραφική εντόπιση των εν λόγω θέσεων δείχνει ότι κατά την εποχή αυτή οι κάτοικοι είχαν έρθει από τη θάλασσα και στη συνέχεια εξαπλώθηκαν στην ενδοχώρα.
Τα ευρήματα της εποχής του χαλκού είναι πιο πλούσια και εντοπίζονται κυρίως γύρω από τον Λακωνικό κόλπο. Ο πιο γνωστός οικισμός της περιόδου αυτής έχει εντοπιστεί στο Παυλοπέτρι, τη μικρή βραχονησίδα ανάμεσα στην Ελαφόνησο και στη στεριά.
Κατά τη μυκηναϊκή εποχή η περιοχή γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη. Τα ομηρικά έπη και ο μύθος του Μενέλαου και της ωραίας Ελένης απηχούν αυτή την πραγματικότητα. Στο ίδιο συμπέρασμα οδηγούν και τα αρχαιολογικά ευρήματα (κυρίως νεκροταφεία με θαλαμωτούς τάφους). Σημαντικά μυκηναϊκά κέντρα υπήρξαν στις Αμύκλες, στο Βαφειό, στην Πελλάνα, στο Περιστέρι (δίπλα στη Σκάλα), στο Μενελάιο, στη Συκιά, στην Επίδαυρο Λιμηρά κ.α.
Η κάθοδος των Δωριέων, γύρω στο 1100 π.Χ., έφερε ένα τμήμα τους στην καρδιά της κοιλάδας του Ευρώτα. Κατά τη διάρκεια του 10ου αι. π.Χ. εμφανίζεται στο προσκήνιο η αρχαία Σπάρτη.
Κατά τη γεωμετρική εποχή, η οποία δεν άφησε σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα, η Σπάρτη αποτελούνταν από τέσσερις μικρές κώμες: την Πιτάνη, τις Λίμνες, τη Μεσόα και την Κυνόσουρα.
Μετά την οριστική επικράτηση της Ρώμης (146 π.Χ.), η Σπάρτη θα εξασφαλίσει αρκετά προνόμια και θα γνωρίσει ιδιαίτερη οικονομική άνθηση. Κατά τις δύο πρώτους αιώνες μ.Χ. οι λακωνικές πόλεις θα εξελιχθούν σε σημαντικά ρωμαϊκά κέντρα. Θα χτιστούν αρκετά νέα κτήρια, θα αναβιώσουν παλιές τελετές, θα θεσμοθετηθούν νέοι αγώνες, αρκετοί Σπαρτιάτες θα αποκτήσουν δικαιώματα Ρωμαίου πολίτη.
Από το τέλος του 13ου αι. θα αρχίσει να γίνεται πιο αισθητός ο ρόλος του Μυστρά, που θα αποτελέσει κέντρο των Βυζαντινών στην Πελοπόννησο, αλλά και της Μονεμβασίας, που εξελίσσεται σε επίνειό του και σε σπουδαίο εμπορικό κέντρο. Η Λακωνία θα έχει μια νέα περίοδο οικονομικής και πνευματικής ακμής, και από τα μέσα του 14ου αι., όταν τοποθετήθηκε δεσπότης ο Μανουήλ Καντακουζηνός, θα γίνει ανεξάρτητο δεσποτάτο. Παράλληλα θα επεκταθούν οι κτήσεις του Μυστρά σε όλη την Πελοπόννησο. Τα επόμενα χρόνια θα εμφανιστεί η οθωμανική απειλή, όμως οι δυναστικές έριδες των Παλαιολόγων και η άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) θα έχουν ως μοιραία κατάληξη την κατάκτηση από τον Μωάμεθ Β' του Μυστρά (1460) και των άλλων λακωνικών περιοχών. Τελευταία κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς η Μονεμβασία (1540).
Η επέκταση των Οθωμανών στη Λακωνία αντιμετώπισε σημαντική αντίσταση. Κατά την οθωμανική περίοδο στην περιοχή αναπτύχθηκαν αρκετά επαναστατικά κινήματα, τα οποία συνήθως είχαν επίκεντρο τη Μάνη. Η Μάνη, ήταν μία από τις λίγες περιοχές της Ελλάδας που δεν κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς, λόγω του ανώμαλου εδάφους και των ανυπότακτων κατοίκων της. Οι Μανιάτες, προκαλούσαν συχνά προβλήματα στους Οθωμανούς, αφού συμμαχούσαν με τους Ενετούς, όταν υπήρχε πόλεμος μεταξύ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και Βενετίας, ενώ ασχολούνταν και με την πειρατεία. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια του Πέμπτου Βενετοτουρκικού πολέμου (1659), οι Μανιάτες διαμόρφωσαν σχέδιο συμμαχίας με τους Ενετούς για την απελευθέρωση της Πελοποννήσου.
Η συμβολή της Λακωνίας στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 υπήρξε καθοριστική. Στις 17 Μαρτίου 1821, οι Μανιάτες ύψωσαν το λάβαρο της Επανάστασης στο ναό των Ταξιαρχών στην Αρεόπολη και στις 23 Μαρτίου θα συνεισφέρουν αποφασιστικά στην απελευθέρωση της Καλαμάτας. Στη συνέχεια, η Λακωνία θα γίνει πεδίο σκληρών μαχών, κυρίως κατά την εισβολή του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο.
Η Σπάρτη παραμένει και σήμερα μια πόλη που διακρίνεται για την καλή ρυμοτομία της, τους δενδροφυτεμένους φαρδείς δρόμους, τα πάρκα και τις μεγάλες πλατείες της, καθώς και για τα πολλά παλιά κτήρια που διατηρούνται σε άριστη κατάσταση.
Κατά τη δεκαετία του 1930, με την ασφαλτόστρωση των κεντρικών δρόμων και την κατασκευή του δικτύου ύδρευσης, διαμορφώθηκε σε σύγχρονο αστικό κέντρο. Σήμερα η Σπάρτη διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά μιας επαρχιακής πόλης που η βασική της οικονομία στηρίζεται στην αγροτική παραγωγή, στη μεταποίηση αυτής της παραγωγής και στον τουρισμό. Αποτελεί οικονομικό, διοικητικό και πολιτιστικό κέντρο του νομού Λακωνίας.
