Το Ιερό του Μενέλαου και της Ελένης, γνωστό και με την ονομασία Μενελάια ή Μενελάιον, δεσπόζει επιβλητικό σε ένα λόφο που βρίσκεται βορειοανατολικά της σύγχρονης πόλης της Σπάρτης. Βρίσκεται πάνω ακριβώς από την αριστερή όχθη του ποταμού Ευρώτα, στην θέση που βρισκόταν η αρχαία Θεράπνη, περιοχή που περιλαμβάνει το σημερινό χωριό Αφυσσού έως το Μενελάιο. Με τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 1975- 1977, με την ανακάλυψη δυο ορειχάλκινων αναθημάτων στην Ελένη και μια στήλη με ανάθεση στον Μενέλαο, επιβεβαιώθηκαν οι εκτιμήσεις των αρχαιολόγων ότι πρόκειται για ένα ηρώο, προς τιμήν των θεοποιημένων μορφών της Ελένης και του Μενέλαου. Το γεγονός αυτό ενισχύεται και από αλλά ευρήματα που βρέθηκαν στον χώρο, και υποδεικνύουν ότι από τον 8 αιώνα π.Χ., τελούνται τελετές προς τιμήν της Ελένης, θεά της βλάστησης και προστάτιδα των μικρών παιδιών. Βρέθηκαν στο χώρο του Ιερού δύο ενεπίγραφα αναθήματα στην Ελένη, ένας μικρός μπρούτζινος αρύβαλλος και ένα ακρωτηριασμένο μπρούτζινο εργαλείο. Το ιερό ήταν χτισμένο σε ερείπια υστεροελλαδικού οικισμού, γεγονός που αποδεικνύει ότι χτίστηκε στα ομηρικά χρόνια, όπως συμπεραίνεται και από την Οδύσσεια, όπου αναφέρεται ότι το επισκέφθηκε και το θαύμασε ο Τηλέμαχος κατά την περιοδεία του στη Σπάρτη.