Ναός της Ήρας

Η πόλη της Ηραίας ήταν κτισμένη στη Δυτική Πελοπόννησο, στην νότια όχθη του Αλφειού ποταμού. Σήμερα, τα ερείπια της αρχαίας πόλης, πλην ολίγων ευρημάτων που έχουν προκύψει από μεμονωμένες ανασκαφές του 20ού αιώνα, παραμένουν κάτω από την επιφάνεια του εδάφους και βρίσκονται στην περιοχή του χωριού Άγιος Ιωάννης, στον τέως Δήμο Ηραίας του Νομού Αρκαδίας, ο οποίος αποτελεί πλέον τμήμα του Δήμου Γορτυνίας του ιδίου νομού.

Στο χώρο της αγοράς της αρχαίας Μαντινείας, σε μικρή απόσταση ανατολικά της νότιας παρόδου του θεάτρου, σώζονται τα θεμέλια αρχαίου ναού, που έχει ταυτισθεί με το ναό της Ήρας. Η ταύτιση αυτή βασίσθηκε στη λακωνική μαρτυρία του Παυσανία, ότι ο ναός βρισκόταν πλησίον του θεάτρου, μέσα στην αγορά, κέντρο της δημόσιας ζωής της Μαντινείας, που ήταν πλούσια διακοσμημένη με ναούς, ιερά, ηρώα και έργα τέχνης, τα οποία εντυπωσίασαν τον περιηγητή. Οι παλαιές ανασκαφές του χώρου δεν κατόρθωσαν να διαφωτίσουν επαρκώς τον κάτοχο θεό του συγκεκριμένου ναού, ωστόσο, η παλαιά υπόθεση για ταύτισή του με το Ηραίο της Μαντινείας παραμένει ελκυστική, έως ότου η αρχαιολογική σκαπάνη διαφωτίσει περισσότερο τη λατρευόμενη εκεί θεότητα.

Πρόκειται για ναό απλής αρχιτεκτονικής μορφής, με διαστάσεις 16,2 x 9 μ. Ανήκει στον τύπο του δίστηλου πρόστυλου εν παραστάσι, με δύο δηλαδή κίονες μεταξύ των παραστάδων της πρόσοψης, που βρισκόταν στην ανατολική στενή πλευρά. Το οικοδόμημα δεν διέθετε οπισθόδομο, γεγονός που συνηγορεί υπέρ της παλαιότητας της χρονολόγησής του. Σύμφωνα με την περιγραφή του Παυσανία, το Ηραίο στην αγορά της Μαντινείας στέγαζε το λατρευτικό άγαλμα της θεάς, η οποία παριστανόταν καθιστή σε θρόνο και περιβαλλόταν από την κόρη της, Ήβη, και την Αθηνά. Ως δημιουργό, ο περιηγητής μνημονεύει το σημαντικότερο γλύπτη του 4ου αι. π.Χ., τον Πραξιτέλη.

Ο ναός ανασκάφηκε το 19ο αιώνα από τους Γάλλους, οι οποίοι και πρότειναν την ταύτισή του με το ναό της Ήρας.