Αρχαία Λυκόσουρα

Ο αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας Λυκόσουρας, της πρώτης κατά τον Παυσανία πόλης που είδε το φως του ήλιου, βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα της Αρκαδίας, σε απόσταση 15 χλμ δυτικά από τη Μεγαλόπολη, στις νότιες υπώρειες του Λυκαίου όρους. Η Λυκόσουρα, που εθεωρείτο "η πιο παλαιά πόλη του κόσμου", εξακολούθησε να υπάρχει όταν μετά το 360 όλες οι άλλες αρκαδικές πόλεις ενώθηκαν, σχηματίζοντας τη Μεγαλόπολη. Το ιερό της τοπικής θεότητας, που την ονόμαζαν Δέσποινα, είναι ένα από τα σημαντικότερα Ιερά της αρχαίας Αρκαδίας.

Τα σημαντικότερα μνημεία του Αρχαιολογικού χώρου είναι:

1) Ο Ναός της Δέσποινας
2) Το Μέγαρο (Βωμός)
3) Η Μεγάλη Στοά και οι Βωμοί
4) Η Αρχαία Κρήνη-Δεξαμενή.

Οι ανασκαφικές έρευνες αποκάλυψαν κατάλοιπα του ιερού της τοπικής θεότητας, της Δέσποινας, που υπήρξε σημαντικό κέντρο λατρείας των Αρκάδων και άκμασε μέχρι το τέλος των Ρωμαϊκών Χρόνων.

Επίσης, ήρθαν στο φως, μεταξύ άλλων, λείψανα από τον οχυρωματικό περίβολο της ακρόπολης, ερείπια βωμών αφιερωμένων στη Δέσποινα, τη Δήμητρα και τη Mεγάλη Mητέρα, τα θεμέλια μεγάλης δωρικής στοάς και τα κατάλοιπα κρήνης – δεξαμενής.

Το ιερό της Δέσποινας στη Λυκόσουρα ήταν ένα σύμπλεγμα βωμών και ναών αφιερωμένων σε διάφορες θεότητες. Όμως κορυφαία ήταν ο ναός και το μέγαρο της Δέσποινας. Η Δέσποινα ήταν από τις αρχέγονες  θεότητες, προς τιμήν της οποίας γίνονταν μυστηριακές λατρευτικές τελετές, τις οποίες καθώς και το όνομά της γνώριζαν μόνο οι μυημένοι σε αυτές. "Δέσποινα" δεν ήταν το κύριο όνομα της θεάς αλλά επίθετο με το οποίο την προσαγόρευαν. Η Δέσποινα ήταν άρρηκτα δεμένη με την Αρκαδική λατρεία. Κατείχε ξεχωριστή θέση μεταξύ των αρκάδων θεών και για το λόγο αυτό και υπήρχε συνέχεια από τη μια εποχή στην άλλη.

Δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο έχει δημιουργηθεί το μικρό μονόχωρο Αρχαιολογικό Μουσείο της Λυκοσούρας, το οποίο στεγάζει μέρος των ευρημάτων του Ιερού της Δέσποινας στη Λυκοσούρα.