Σπήλαιο Φράγχθι

Το σπήλαιο Φράγχθι είναι ένα από τα ιστορικότερα σπήλαια και από τα πλουσιότερα σε αρχαιολογικά ευρήματα στην Ευρώπη. Ανακαλύφθηκε επίσημα από τον εκδότη της Εστίας Άδωνι Κύρου στα μέσα της δεκαετίας του 1960, ενώ έπειτα από τελευταίες θαλάσσιες έρευνες αποδείχτηκε ότι η συγκεκριμένη τοποθεσία είχε μια πορεία ανάλογη με την ιστορία του ανθρώπινου γένους. Η είσοδος του σπηλαίου  έχει βάθος 150 μέτρα και πλάτος 30 μέτρα. Πιθανόν πρωτοκατοικήθηκε από τον άνθρωπο του Νεάντερταλ, 40.000 χρόνια π.Χ., αλλά σίγουρα από τον Homo Sapiens. Μέχρι σήμερα έχουν διερευνηθεί μέσω των ανασκαφών 25.000 χρόνια και υπάρχουν ενδείξεις ότι το σπήλαιο κατοικούταν συνεχώς από το 20.000 μέχρι το 3.000 π.Χ. όπου και γκρεμίστηκε. Την εποχή που οι πρώτοι κυνηγοί βρήκαν καταφύγιο στη σπηλιά το τοπίο ήταν διαφορετικό. Η θάλασσα ήταν 6-8 χιλιόμετρα από τη σημερινή της θέση και μεγάλες πεδιάδες απλώνονταν μπροστά στην είσοδο του σπηλαίου. Σήμερα η είσοδος είναι 12,5 μέτρα πάνω από την  επιφάνεια της θάλασσας και σε απόσταση 50 μέτρων. Κατά την πρώιμη περίοδο κατοίκησης του, βρέθηκαν υπολείμματα από ελάφια, βίσωνες, αλεπούδες, άγριους γαϊδάρους, λαγούς και εργαλεία από πυριτόλιθο και σχιστόλιθο. Στην ακμή του, το 4.000 π.Χ., το σπήλαιο έφτασε τους 150 κατοίκους και ο οικισμός εξαπλώθηκε και έξω από την είσοδο. Εκεί που με το ανέβασμα της στάθμης είναι σήμερα η θάλασσα, βρέθηκαν κάποια οικήματα άριστης ποιότητας, γυναικεία ειδώλια (νεότερης νεολιθικής εποχής) αγαλματίδια, χάντρες, κοσμήματα και κατεργασμένα όστρακα. Όλα τα ευρήματα είναι στο αρχαιολογικό μουσείο Ναυπλίου.

Όμως η πιο σημαντική ανακάλυψη θεωρείται ο σκελετός. Πρόκειται για τον αρχαιότερο πλήρη σκελετό στην Ελλάδα 10.000 – 8.000 χρόνια παλιό. Ήταν άντρας 25 χρονών με ύψος 1,56 που δέχτηκε ισχυρό χτύπημα στο κεφάλι. Πάνω από τον νεκρό είχαν μπει πέτρες αλλά δεν βρέθηκαν κοσμήματα η αφιερώματα. Ήταν σε εμβρυική στάση. Ήταν θαμμένος με το κεφάλι νότια και τα πόδια στον βορά. Βρέθηκαν ακόμα σκελετοί δυο παιδιών με αντίστροφο προσανατολισμό.

Σήμερα, τη σκυτάλη των ανασκαφών έχει αναλάβει το Πανεπιστήμιο της Γενεύης. Το ερευνητικό πρόγραμμα «The Bay of Kiladha Project» πραγματοποιεί εργασίες στον όρμο μπροστά από το σπήλαιο Φράγχθι, πάντα υπό την αιγίδα της Εφορίας Ενάλιων Αρχαιοτήτων. Ο κύριος στόχος του προγράμματος, αφορά τον εντοπισμό και την τελική ερμηνεία των προϊστορικών υλικών κατάλοιπων και της αντίστοιχης ανθρώπινης δραστηριότητας στον χώρο.